Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΤΑ ΓΗΡΑΤΕΙΑ
Χαράλαμπος Σ. Ιεροδιακόνου
Ψυχιατρική Κλινική ΑΧΕΠΑ, Α.Π.Θ.

Ο Αριστοτέλης ασχολήθηκε με τα θέματα της μνήμης και των γηρατειών σε ειδικές πραγματείες,- στις "Περί μνήμης και εγρηγόρσεως" και "Περί νεότητος και γήρως". Παράλληλα με μια φυσιοκρατική τοποθέτηση, με πολλήν αντικειμενικότητα και παραστατικότητα αναφέρεται σε αρκετές ψυχολογικές έννοιες που και σήμερα χρησιμοποιούνται, όπως η εγχάραξη, η ανάκληση κλπ. Στην ίδια ενότητα έργων, δηλ. Στα "Μικρά Φυσικά", υπάρχουν έννοιες που σχετίζονται με το θέμα της μνήμης, όπως στα "Περί αισθήσεως και αισθητών" και "Περί ενυπνίων", όπου οι αναλήψεις τον φιλοσόφου για την αισθητηριακή αντίληψη( που προηγείται της μνήμης), τη μετάδοση και επιδιάρκεια αισθητικών ερεθισμάτων, την "εν τω βάθει κίνησιν" τους (απώθηση), τις συναισθηματικές επιδράσεις στα αισθητήρια κλπ. αποδεικνύονται πολύ επίκαιρες.

Ο Αριστοτέλης εισάγει την έννοια του "φαντάσματος" (ειδώλου, παράστασης) και της αίσθησης του χρόνου για να λειτουργήσει η μνήμη. Διαχωρίζει την ανάμνηση και φέρνει παραδείγματα αλληλουχίας και συσχετίσεων κατά τη λειτουργία της.

Για τους γέροντες, μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι υστερούν στη μνήμη εξαιτίας φθοράς με τον χρόνο και διότι οι παραστάσεις «δεν αγγίζουν την ψυχή τους" (δεν καθηλώνουν). Την όλη εξέλιξη από τη νεότητα στο γήρας και τον θάνατο την τοποθετεί σύμφωνα με τις δικές του (και της εποχής του) αντιλήψεις περί της φυσιολογίας του σώματος (σημασία στη θερμότητα, τις "αναθυμιάσεις" κλπ) σε σύγκριση πάντα προς τα φυτά.