|
|||
|
|||
Θεραπεία του Delirium (Ντελίριο) με ρισπεριδόνη και ολανζαπίνη
ΗΛΙΑΣ Σ., ΜΑΝΤΖΑΡΗΣ Μ., ΑΝΤΩΝΑΤΟΣ Σ., ΞΥΛΟΥΡΗΣ Γ., ΔΟΥΜΠΟΥ Δ.
Ψυχιατρικό Τμήμα Ν.Ε.Ε.Σ. "Κοργιαλένειο- Μπενάκειο", Αθήνα
Περίληψη
ΣΚΟΠΟΣ Είναι η μελέτη της αποτελεσματικότητας της ρισπεριδόνης και της ολανζαπίνης στη θεραπεία του Delirium.
ΜΕΘΟΔΟΣ Μελετήθηκαν 40 ασθενείς με Delirium. Στους 20 χορηγήσαμε ρισπεριδόνη και στους 20 ολανζαπίνη. Αποκλείστηκαν από τη μελέτη ασθενείς με ιστορικό άνοιας ή ψύχωσης. Χρησιμοποιήθηκαν η DRS και η M.M.S.Ε. Η αρχική χορηγούμενη δόση ρισπεριδόνης ήταν 0.5mg 2 φορές την ημέρα και της ολανζαπίνης 5 mg ημερησίως. Έγινε ποιοτική ανάλυση με χ2.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η ανώτερη δόση ρισπεριδόνης ήταν 4mg και της ολανζαπίνης 10mg. Το 75% των ασθενών με ρισπεριδόνη ανταποκρίθηκαν σε δόσεις 1 έως 2 mg ενώ το 73% των ασθενών με ολανζαπίνη σε δόσεις 5mg. Βελτίωση παρουσίασε το 70% των ασθενών με ρισπεριδόνη και το 65% με ολανζαπίνη. Δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο. Το 35% με ρισπεριδόνη και το 30% με ολανζαπίνη εμφάνισαν τουλάχιστον μια ανεπιθύμητη ενέργεια.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η ρισπεριδόνη και η ολανζαπίνη είναι αποτελεσματικές στη θεραπεία του Delirium.
Λέξεις κλειδιά: Delirium, ρισπεριδόνη, ολανζαπίνη, θεραπεία.
Σκοπός
Είναι η μελέτη της αποτελεσματικότητας της ρισπεριδόνης και της ολανζαπίνης στη θεραπεία του Delirium (Ντελίριο). Το Delirium, σύμφωνα με τα κριτήρια του DSM-IV, είναι μια οξεία διαταραχή της συνείδησης που συνήθως εμφανίζεται με σφαιρική έκπτωση των γνωσιακών λειτουργιών μαζί με διαταραχές της διάθεσης, της αντίληψης και της συμπεριφοράς1. Το Delirium εμφανίζεται σε ποσοστά από 14% έως 56% στους υπερήλικες νοσηλευόμενους ασθενείς και συνδέεται με υψηλά ποσοστά θνησιμότητας (10% έως 65%), με μακρά και ακριβότερη ενδονοσοκομειακή νοσηλεία καθώς και με αυξημένη εξωνοσοκομειακή φροντίδα και αποκατάσταση2-5.
Μέθοδος
Μελετήθηκαν 40 ασθενείς με Delirium. Στους 20 χορηγήσαμε ρισπεριδόνη και στους 20 ολανζαπίνη. Αποκλείστηκαν από τη μελέτη ασθενείς με ιστορικό άνοιας ή ψύχωσης ή Delirium tremens. Χρησιμοποιήθηκαν οι κλίμακες Delirium Rating Scale (DRS)6 και η MMSE. Η DRS είναι μία κλίμακα 10 θεμάτων που ανιχνεύει την παρουσία και σοβαρότητα των συμπτωμάτων του Delirium (διαταραχές της αντίληψης [ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες], εναλλασσόμενη ψυχοκινητική συμπεριφορά, γνωσιακά ελλείμματα, διαταραχές του ύπνου και διαταραχές της διάθεσης). Οι ασθενείς αξιολογήθηκαν πριν την έναρξη της θεραπείας και την ημέρα της μέγιστης απάντησης στα 2 αντιψυχωτικά.
Οι ασθενείς ελέγχονταν καθημερινά τις πρώτες ημέρες όσον αφορά το θεραπευτικό αποτέλεσμα, τα ζωτικά σημεία και τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες. Η χορηγούμενη δόση της ρισπεριδόνης την 1η ημέρα ήταν 0,5 mg 2 φορές την ημέρα και η δόση αυξανόταν κατά 0,5 έως 1 mg την ημέρα αν χρειαζόταν. Η δόση της ολανζαπίνης ήταν την 1η ημέρα 5 mg το βράδυ και η δόση αυξανόταν 0,25 mg έως 5 mg αν χρειαζόταν. Έγινε στατιστική ποιοτική ανάλυση με χ2.
Αποτελέσματα
Οι ασθενείς της ομάδας της ρισπεριδόνης ήταν 11 άνδρες και 9 γυναίκες ηλικίας από 18 έως 87 ετών. 14 (70%) ασθενείς ήταν υπερήλικες >65 ετών. Στην ομάδα της ολανζαπίνης οι ασθενείς ήταν 12 άνδρες και 8 γυναίκες ηλικίας από 22 έως 85 ετών. 15 (75%) ασθενείς ήταν υπερήλικες. Δεν υπήρχε στατιστικά σημαντική διαφορά στις 2 ομάδες ως προς το ποσοστό των υπερηλίκων, p= 0,72-chi-square. Πρόωρη διακοπή της θεραπείας στην ομάδα της ρισπεριδόνης λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών ή έλλειψη αποτελεσματικότητας είχαμε σε 4 (20%) ασθενείς εκ των οποίων οι 3 ήταν υπερήλικες. Στην ομάδα της ολανζαπίνης το ποσοστό διακοπής ήταν 25% (5 ασθενείς, οι 3 ήταν υπερήλικες).
Η μέση τιμή της DRS πριν την έναρξη της θεραπείας στην ομάδα της ρισπεριδόνης ήταν 18,2±5,6 και της ολανζαπίνης 19,5±6,3. Σαφή ή μέτρια βελτίωση εμφάνισαν 14 (70%) ασθενείς στην ομάδα της ρισπεριδόνης και 13(65)% ασθενείς στην ομάδα της ολανζαπίνης. Δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των 2 αντιψυχωτικών ως προς την αποτελεσματικότητα, p=0,736-chi-square. Ως μέτρια βελτίωση ορίστηκε η μείωση της DRS κατά 21% έως 50% και ως σαφή βελτίωση η μείωση μεγαλύτερη του 50% της αρχικής τιμής της DRS.
Στην ομάδα της ρισπεριδόνης το 75% απάντησε στην θεραπεία με 1 έως 2 mg την ημέρα. Το 73% στην ομάδα της ολανζαπίνης βελτιώθηκε με 5 mg. Στο υπόλοιπο των ασθενών χρειάσθηκε να χορηγήσουμε μεγαλύτερες δόσεις. Η μεγαλύτερη δόση ρισπεριδόνης ήταν 4mg σε 2 δόσεις και της ολανζαπίνης 10 mg σε μία δόση το βράδυ.
Η μέση διάρκεια της θεραπείας με ρισπεριδόνη ήταν 7,8±4,8 ημέρες (3 έως 15 ημέρες) και της μέγιστης απάντησης ήταν 6,2±5,4 ημέρες. Η μέση διάρκεια θεραπείας με ολανζαπίνη ήταν 8,4±5,1 ημέρες (3 έως 21 ημέρες) και της μέγιστης απάντησης ήταν 7,5±5,2 ημέρες. 7 (35%) ασθενείς με ρισπεριδόνη και 6(30%) ασθενείς με ολανζαπίνη εμφάνισαν τουλάχιστον μία ανεπιθύμητη ενέργεια. Δεν βρέθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στις 2 ομάδες ως προς τις ανεπιθύμητες ενέργειες, p=0,74-chi-square. Οι πιο συχνές στην ομάδα της ρισπεριδόνης ήταν η υπόταση, η καταστολή και τα εξωπυραμιδικά. Στην ομάδα της ολανζαπίνης οι πιο συχνές ήταν η καταστολή, η υπνηλία και η δυσκοιλιότητα. Υπάρχουν ελάχιστες μελέτες στη διεθνή βιβλιογραφία που να αναφέρονται στην αποτελεσματικότητα της ρισπεριδόνης και της ολανζαπίνης ή των άλλων άτυπων αντιψυχωτικών στο Delirium. Εξακολουθεί να ισχύει η γνωμοδότηση του ΕΟΦ του 2004 ότι απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην συνταγογράφηση της ρισπεριδόνης και της ολανζαπίνης σε ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια γιατί ελεγχόμενες μελέτες με εικονικό φάρμακο έδειξαν ανεπιθύμητες ενέργειες από τα εγκεφαλικά αγγεία (εγκεφαλικό επεισόδιο, παροδικά ισχαιμικά επεισόδια).
Οι Schwartz T., Masand P.7 αναφέρουν ότι 0,25 έως 0,5 mg ρισπεριδόνης σε 2 δόσεις (σε μέση ή σοβαρή διέγερση) είναι μία λογική δόση έναρξης και μπορεί να αυξηθεί μέχρι 4 mg. Επίσης προτείνουν 0,25 έως 0,5 mg κάθε 4 ώρες μέχρι να ελεγχθεί η διέγερση ή να μειωθούν τα συμπτώματα του Delirium. Για την ολανζαπίνη προτείνουν ότι 2,5 έως 5 mg το βράδυ είναι μία λογική αρχική δόση (για μέση ή σοβαρή διέγερση). Μπορεί η δόση αυτή να αυξηθεί μέχρι 20 mg. Aναφέρουν ότι δεν προκύπτει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε υψηλές δόσεις.
Ο Horikawa N. et al8 αναφέρονται σε θεραπεία 10 ασθενών με Delirium. Η μέση δόση ρισπεριδόνης ήταν 1,7 mg και το 80% των ασθενών εμφάνισε βελτίωση, χωρίς σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες (υπνηλία, ένας EPS).
O Liu CY et al9 αναφέρονται σε 41 ασθενείς με Delirium που έλαβαν ρισπεριδόνη 0,5-4mg ημερησίως. Το 95% απάντησε στην θεραπεία. Το 7% των ασθενών παρουσίασε εξωπυραμιδική συμπτωματολογία. Περίπου το 70% των ασθενών απάντησε σε δόση όχι περισσότερο από 1mg ημερησίως.
Ο Mittal D et al10 αναφέρονται σε θεραπεία 10 ασθενών με Delirium με ρισπεριδόνη. Η μέση δόση έναρξης ήταν 1,35 mg την ημέρα και η δόση συντήρησης 0,75 mg την ημέρα. Βελτίωση παρουσίασε το 80% των ασθενών χωρίς σοβαρές παρενέργειες (ήπια καταστολή).
Ο Parellada E et al11 αναφέρονται σε 64 ασθενείς με Delirium. Η μέση δόση της ρισπεριδόνης ήταν 2,6 mg την ημέρα. 90% των ασθενών βελτιώθηκαν με λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες (EPS, υπνηλία, ναυτία).
Οι ανοϊκοί ασθενείς είναι πιο επιρρεπείς σε ανεπιθύμητες ενέργειες των αντιψυχωτικών.
Οι Sipahimalani A et al12 αναφέρονται στη θεραπεία 11 ασθενών με Delirium με ολανζαπίνη σε μέση δοσολογία 8,2 mg (5 έως 15 mg). 73% απάντησαν στη θεραπεία. Κανείς δεν εμφάνισε ανεπιθύμητες ενέργειες.
Οι Breitbart W et al13 αναφέρονται σε 79 ασθενείς με καρκίνο που εμφάνισαν Delirium και χορηγήθηκε ολανζαπίνη. Η αρχική μέση δόση ήταν 3 mg (2,5 έως 10 mg). Το 75% εμφάνισαν βελτίωση. Η δόση των 5 mg είναι λογική για αρχή. Καταστολή παρουσίασε το 30% των ασθενών.
Συμπεράσματα
Η ρισπεριδόνη και η ολανζαπίνη είναι αποτελεσματικές στη θεραπεία του Delirium. Υπάρχουν λίγες μελέτες στη βιβλιογραφία για το θέμα αυτό. Χρειάζονται περισσότερες ελεγχόμενες μελέτες για να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητά τους, να βρεθεί η βέλτιστη δοσολογία και ο τρόπος χορήγησής τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
